Bariatrik Cerrahi Öncesinde ve Sonrasında Beslenme

Bariatrik cerrahi öncesinde ve sonrasında, özellikle beslenme konusunda bireylerin yaşam tarzında önemli değişiklikler yapması gerekmektedir. Bu beslenme değişimi her birey için farklı olmalı ve kişiye özel diyet uygulaması yapılmalıdır. T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Obezite Cerrahisi Uygulamaları konusunda 2017’de bir Genelge yayınlamıştır ve bu genelge de “Obezite cerrahisi uygulanan hastanın, ameliyat öncesi ve sonrası beslenme, egzersiz ve psikolojik danışmanlık vb. programlarının düzenlenmesi, idame tedavisinin sağlanması ve periyodik olarak takip ve kontrollerinin yapılmasından uygulamayı yapan cerrah ve ilgili sağlık tesisi yönetimi müteselsilen sorumludur.” ifadesiyle obezite cerrahisinde hastanın beslenmesinden kimlerin sorumlu olduğuna açıklık getirmiştir

. Bariatrik Cerrahi Beslenme Tedavisinde 2 Temel Hedef Vardır;

 1) Cerrahi travma sonrası; doku iyileşmesi ve yağsız doku kaybının minimum düzeyde olması

 2) Yeterli enerji ve besin öğesi gereksinimlerinin karşılanması için seçilen besinlerin; erken doygunluk sağlayacak, reflü ve dumping sendromunu minimum düzeyde tutması, ağırlık kaybı sağlayacak, kaybedilen ağırlığın geri kazanımını engelleyecek özellikte olması gerekmektedir. 

1. Cerrahi Öncesi Durumun Değerlendirilmesi Cerrahi öncesi dönemde beslenme planlamasında multidisipliner yaklaşım sergilenmeli; hekim, beslenme ve diyet uzmanı ile işbirliği içinde hastanın diyetini düzenlemelidir. Hastanın diyetini düzenlerken tıbbi komorbiditeler, obezite öyküsü, laboratuvar bulguları, yaşam tarzı gibi değişkenler dikkate alınmalıdır.

 Bariatrik cerrahi öncesinde beslenme ile ilgili mevcut hastalıkları, kullandığı ilaç ve besin alerjisi varsa öğrenilmeli, vücut yağ dağılımı ölçülmelidir.

Hasta Hakkında Bilinmesi Gerekenler; 

• Ağırlık kaybı denemelerinde başarısızlık nedenleri 

• Bunun için en son denediği yöntemleri 

• Ağırlık artışına neden olan yaşamsal etkenleri 

• Hastanın kaybetmeyi hedeflediği beden ağırlığı mutlaka öğrenilmelidir

 • Hafta içi ve hafta sonu 24 saatlik besin tüketim kaydı 

• Günlük Öğün sayısı ve içeriği • Duygu durum ve sosyal aktivitelerin besin seçimine etkisi 

• Restoranlarda öğün seçimi 

• Yeme davranışı bozuklukları 

• Kültürel ve dini yiyecek kısıtlamaları

 • Yemek pişirme bilgisi

 • Besin bağımlılığı

 • Bir aktivite yaparken besin tüketme alışkanlığı 

• Besin tüketim sıklığı 

• Besin tercihleri öğrenilmelidir .

 Cerrahi Öncesinde Verilecek Eğitim ve Beslenme Programının İçeriği 

• Yeniden kilo alabileceğinin farkında olması gerektiği, 

• Yaşam tarzı değişikliği için sorumluluk alması gerektiği, 

• Günlük besin tüketimini nasıl kaydedeceği, 

• Operasyon sonrası besin hazırlama ve pişirme yöntemleri konusunda bilgilendirilmesi,

 • Fiziksel aktivite gerekliliği,

 • Yeterli sıvı tüketiminin karşılanması, 

• Karbonhidrat-protein ve yağ dengesinin sağlanması, 

• Katı ve sıvı besinlerin birlikte tüketilmemesi ve besinlerin tolere edilebileceği zamanlar anlatılmalıdır.

 • Katı ve sıvı besinlerin birbirinden ayrıldığı ve glisemik indeksi düşük 5-6 öğünden oluşan menülerle beslenmesi 

• Zayıflama diyeti başlıklarından oluşmalıdır. 

Bariatrik cerrahiden önce diyet özellikle karaciğer ve karın içi yağların azaltılması, protein alımını artırarak kas dokusunun korunması, vücudu ameliyata ve iyileşme sürecine hazırlamak, hastayı ameliyat sonrası diyete hazırlamak amacıyla yapılabilmektedir Ameliyat öncesi verilen kilo komplikasyon risklerini azaltarak ameliyat güvenliğini artıracaktır. Eğer yeterli derecede kilo kaybı sağlanırsa ameliyat laparoskopik olarak yapılabilir . Protein takviyelerine başlayarak yağ ve karbonhidrat oranı yüksek yiyecekleri azaltmak, sigarayı bırakmak, alkolden uzak durmak, sürekli ve aşırı miktarda yemek yemeyi bırakmak, kullanılan ilaçların doktor kontrolünde olması gerekmektedir (

Cerrahi Sonrası Durumun Değerlendirilmesi 

• Antropometri; Yaş, ağırlık, BKI, fazla beden ağırlığı yüzdesi, kan tahlilleri, yağ ve kas değerleri takip edilmeli, bu dönemde gebe kalınması önlenmelidir.

 • Aktivite türü, süresi, hızı, sıklığı değerlendirilmelidir.

Besin Tüketimi

 • Ek vitamin mineraller ile farmakolojik tedaviler protokolü değiştirmeden uygulanmalıdır. 

• Öğün planlaması ile günlük toplam besin tüketimi takip edilmeli, tüketilen besinlerin yapısının diyete uygunluğu sağlanmalı ve diyette belirlenen aşamalara uyarak ilerlenmelidir. 

• Bulantı, kusma, dumping gibi besinin toleransı belirtilerinin değerlendirilmesi gereklidir.

 • Uzun süreli beden ağırlığı kaybının sağlanabilmesi için hasta motive edilmelidir 

• Alışkın olduğu ve şimdiki enerji alımının belirlenmesi 

• Besin seçiminin mantığını öğreterek hastanın sahip olduğu beslenme bilgilerini kullanıp besin toleransını artırılması sağlanmalıdır.

 • Yağsız kaliteli protein kaynakları artırılmalı, yüksek posalı besin alımı ve sıvı tüketimi sağlanmalıdır. 

• n-3 yağ asitleri alınmalı, antioksidan ve fitokimyasallardan zengin besin alımı artırılmalıdır. 

• Düşük yağlı süt ürünleri ile beslenilmeli, sebze ve meyve tüketimi artırılmalıdır. 

• Rafine karbonhidratlar ile trans ve doymuş yağ asitlerinden kaçınılmalıdır 

Cerrahi Sonrası Beklenen Şikayetler

 Bariatrik cerrahi sonrasında bireyde osteoporoz, oksaloz, sekonder hiperparatiroidi, Tiamin (B1 vitamini) yetersizliği, B12 vitamini yetersizliği, yağda eriyen vitaminlerin yetersizliği, folik asit yetersizliği, demir yetersizliği, elektrolit düzensizlikleri, metabolik asidoz, alkaloz, ketozis, bakteriyel üreme gibi komplikasyonlar görülebilmektedir Dehidrasyon, Mide bulantısı ve kusma, Anoreksia, Ketozis etkileri, Açlık duygusunun geri dönüşü, Besin kaynaklı stomal obstrüksiyon, Dumping sendromu, Reaktif hipoglisemi, Konstipation, Diyare/steatore, Gaz ve barsak sesleri, Laktoz intoleransı, Saç kaybı gibi şikayetler oluşabilir  Bu durumların oluşabileceği konusunda hasta bilgilendirilmeli, komplikasyonlara karşı dikkatli olunmalı, hasta ve ailesi bu konuda bilgilendirilmeli ve komplikasyon ve şikayetler görüldüğünde hekimine başvurması gerektiği hastaya anlatılmalıdır. 

Cerrahi Sonrası Beslenmede Temel Kurallar

 • Ameliyat sonrası ilk ay sıvı ve yumuşak besin diyeti, 

• Her gün düzenli fiziksel aktivite yapılması, 

• Yetişkin demir preparatları ve multivitamin kullanılması, 

• Uzman önerisinde kalsiyum sitrat desteği alınması,

 • Her öğünde protein kaynaklı besin tüketilmesi, 

• Yağ ve enerjiden yüksek besinlerden ve şekerden kaçınılması,

 • Az ve sık sık yavaş yavaş çok iyi çiğneyerek beslenilmesi, 

• Sigara ve alkol tüketiminden kaçınılması, 

• Günlük besin ve sıvı tüketimini kaydetmesi, öğünlerde katı ve sıvıların bir arada tüketilmemesi, yemeklerden 10-15 dakika önce ve 20-30 dakika sonra su ve diğer sıvı içeceklerin tüketilmemesi, bir günde yavaş yavaş –yudum yudum gerekirse pipet kullanarak 1 ve zaman ilerledikçe 1.5 litre su içilmelidir, 

• Kan sulandırıcı ilaçlardan kaçınılması,

 • Kızartılmış besinlerden kaçınılması,

 • Tam yağlı süt ve ürünlerinde kaçınılması, 

• Dondurma ve dondurulmuş yoğurttan kaçınılması,

 • Fast-food besinlerden kaçınılması önerilmektedir

 

Anahtar Kelimeler: Bariatrik Cerrahi | Bariatrik Cerrahi Beslenme  | Obezite Cerrahisi Beslenme | Obezite Cerrahisinden Sonra Beslenme