Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Nedenleri?
Kalıtım: DEHB olan çocukların aile üyelerinden en az birinde benzer belirtileri olduğunu görürüz. Bu kişi soy ağacından ki akrabalardan herhangi birisi olabilir. Mevcut belirtileri taşımış ancak tanı almamış olabilir.
Beyindeki yapısal işlev farklılıkları: DEHB olan bireylerin normal bireylere göre beyin işleyiş yapılarında farklılıklar olduğu ortaya çıkarılmıştır. Normal bireylerde duraksamayı anlık aktivitelerde düşünmeyi sağlayan bölgenin DEHB olan bireylerde çok sağlıklı çalışmadığı düşünülmektedir. Özellikle bu bireylerde yürütücü işlevlerle ilişkili olan beyin bölgelerinin (frontal korteks , caudat nukleus, globus pallidus, serebellum , corpus kallosum) normal bireylere oranla daha küçük olduğu bulunmuştur.
Ayrıca basal ganglion adı verilen bölge hem DEHB olan çocuklarda hem de onların DEHB olmayan anne babalarında normal bireylere oranla daha küçük bulunmuş ve bu sonuç DEHB’in genetik olarak taşınması şeklinde yorumlanmıştır. Ayrıca Dikkatin yoğunlaştırılması, sürdürülmesi, davranışların kontrol edilmesi, planlama yapılmasından sorumlu olan alanlarda -önbölge (Prefrontal lob), bazal ganlionlar, serebellum- normal bireylerdekine oranla daha küçük yada farklı bir simetride olma sözkonusudur. Saptanılan bu farklılıkların hastalığa neden olduğu düşünülmekte, ancak bu incelemeler bir tanı aracı olarak kullanılmamaktadır.
Çevresel nedenler:
Doğum öncesi: Gebelikte sigara-alkol, Aşırı stres yükü
Doğum anında: Prematüre bebek, doğum komplikasyonları
Doğum sonrası: Bazı hastalıklar, Kimyasal maddelere maruz kalma, gıdalar, boya koruyucular, doğal olmayan şeker tüketimi.
Beyin Kan Akımı Çalışmaları: SPECT adı verilen görüntüleme yöntemi ile yapılan araştırmalarda DEHB olan çocukların beyin ön bölgesinin ve caudat nukleusun daha az kanlandığı yeterince aktif olmadığı görülmüştür. Caudat nukleus ve özellikle striatum adı verilen bölge beynin ön bölgesi ile limbik sistem arasında iletimi sağlayan bir köprüdür.
Limbik sistem ise duygulanımı düzenleyen, motivasyonu sağlayan ve belleğe yardımcı olan bir bölgedir. Tüm bu bölgelerin uyum içinde çalışmaması DEHB belirtilerine neden olmaktadır.
Beyin Metaboliği : Positron Emisyon Tomografi yöntemi ile beynin hangi bölgesinde daha fazla glukoz kullanıldığını belirlemek mümkündür. Daha fazla glukoz kullanılan bölgeler metabolik olarak daha aktif olan yani daha fazla çalışan bölgelerdir.
DEHB olan bireylerle yapılan çalışmalarda beynin ön bölgesinde yeterince glukoz tüketimi olmadığı bu bölgelerin aktive edilmediği ortaya çıkmıştır. Bilişsel ve bedensel müdahale programı ile sağaltım sürecinden sonra ise bu bölgelerde glukoz tüketimi arttığı frontal alanın aktive edildiği ortaya çıkmıştır.
DEHB Belirtileri
Davranışsal Belirtiler:
-Aşırı hareketlidirler.
-Sınıfta yada oturması beklenen durumlarda oturmaz ve yerinden kalkar el ve ayaklarını sürekli oynatırlar. (Ergen yaştakiler sıkıntı veren duygulardan bahsederler).
-Kendi başlarına karar vermekte güçlük çekerler.
-Sürekli konuşur, bağırır, başkalarını yaptığı işten alıkoyarlar.
-Düzensiz oldukları için eşyalarını, kitaplarını, kalemlerini ve oyuncaklarını sık sık kaybederler.
Sosyal Belirtiler:
-Dikkat sürelerinin kısa ve atak olmaları çocukların sosyal kuralları öğrenmelerini güçleştirmektedir. Bu nedenle arkadaş bulmakta ve kurallarına göre oyun oynamakta güçlük çekerler. Arkadaş ilişkileri zayıftır.
-Grup içinde oynarken ya da çalışırken sırasını beklemekte zorlanırlar. Yönergelere ve kurallara uymada zorluk yaşadıkları için sosyal olarak uyumsuzdurlar.
-Akılları başka bir yerdedir, dinlerken karşılarındakinin gözlerine bakarlar ama dinlememiş yada duymamış görüntüsü verirler. Bu yüzden tekrar tekrar aynı şeylerin kendilerine söylenmesine yol açarlar.
-Başkalarına karşı itme, çekiştirme, vurma gibi davranışları sık gösterirler.
Bilişsel Belirtiler:
-Zekâları normal ya da normalin üstünde olmasına rağmen genellikle okul başarıları düşüktür.
-Dikkatleri çok kısa sürelidir ve çabuk dağılır. Genellikle başladıkları işi sonlandırmada güçlük çekerler. Devamlı dikkat ve emek isteyen işlerde çalışmak istemezler.
-Kendilerine verilen bir görev üzerinde istedikleri gibi çalışamaz ve bitiremezler. İşlerin bitmesindeki bu aksaklık başka nedenlere değil sadece dikkatsizliğe bağlıdır.
-Dikkatlerini uygun olarak ortama yönlendiremezler.
-Zihinsel çaba gerektiren iş ve görevlerden kaçınırlar.
Duygusal Belirtiler:
-Ruh halleri değişkendir, depresyon görülebilir,
-Kendine güvenleri azdır,
-Çabuk heyecanlanırlar ve sinirlenirler.
Fiziksel Belirtiler:
-Kemik gelişimi geri olabilir,
-Orta kulak iltihabı, üst solunum yolu enfeksiyonu görülebilir,
-Motor koordinasyonu zayıf olabilir,
-Uyku süreleri kısadır,
-Santral sinir sistemleri normale göre daha az çalışır.
Görülme Sıklığı: Erkek çocuklarda kızlara oranla daha sık rastlanır. Erkek çocuklarda genellikle hiperaktivite ve impulsivite belirtileri ön planda iken, kız çocuklarında daha çok dikkat eksikliği belirgindir. DEHB her kültür ve toplumda görülen bir bozukluktur. Toplumda görülme sıklığı farklı araştırmalarda farklı sonuçlar elde edilmesine karşın yaklaşık % 10 civarıdır.
Dikakt Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Aileler Öneriler
-Davranış değiştirme planları ile birlikte multidisipliner bir yaklaşım ile tıbbi yardım ve ilaç tedavisi beraber yürütülmesi daha etkili sonuçlar verebilir.
-İletişim sorunlarının büyük bir kısmı uygun yaklaşımı sergilememekten kaynaklandığı için etkili iletişim becerileri bilişsel ve bedensel müdahale programı kapsamında kazandırılabilir.
-Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ön testler ile seviyesi ortaya konabilen ve bu testler aracılığı eksiklik görülen alana uygun şekilde çalışma metotları belirlenerek iyileşme sağlanabilen bir bozukluktur.
-DEHB olan bireylerde Bilişsel ve Bedensel egzersizler ile birlikte beynin dikkat ile ilgili mekanizmaları harekete geçirilerek dikkat problemi, hiperaktivite ve dürtüsellik ile ilgili alanlarda ise metabolizmik faaliyetlerin dengelenmesi ile belirgin iyileşme sağlanmaktadır.
-Çocuğun anne babasının ne tepki vereceğini önceden tahmin edememesi davranış değişimini engeller. Sağlıklı ebeveyn tutumları bilişsel ve bedensel müdahale programı içerisinde yer alan psiko eğitimlerle birlikte gerçekleştirilebilmektedir.
-Bu çocuklar herkes tarafından çok eleştirildiği, sürekli olarak nasıl hatalar yaptığı vurgulandığı için özsaygılarını çabucak kaybederler. Anne baba olarak çocuğun olumlu yönlerini ön plana çıkarılmalı.
-Çocuğa seçenekler sunmak, şu ya da bu şekilde yapılmasında sakınca olmayan işlerde çocukların tercihte bulunmaları için fırsatlar oluşturmak içsel güdülenmeyi arttıracaktır.
-Hareket etmesi için fırsatlar oluşturulması, sıkıldığı zamanlarda yapması için bazı ritmik hareketlerin öğretilmesi ve bunların yapılacağı bir yerin belirlenmesi enerjisini doğru biçimde aktarabilmesini sağlar. Bu sağaltım Bilişsel ve bedensel müdahale programının içerisinde ki bedensel egzersizlerle sağlanabilmektedir.
-Dikkat eksikliği ve Hiperkativite bozukluğu olan çocukların ihtiyacı olan şeylerden biride bozukluk düzeyinin ayrıca işlevselliğin olmadığı alanların belirlenerek bu alanlara yönelik beyin aktivitelerini geliştirici etkinlikler ve metabolizmik faaliyetlerin dengelenmesine yönelik fiziksel egzersizlerle yapılandırılmış bir programla desteklenmeleridir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Tedavisi için Ücretsiz Ön Görüşme için Tıklayınız.
Yorumlar