Paranoid kişilik bozukluğu Eksantrik kişilik bozuklukları olarak adlandırılır. Paranoid kişilik bozukluğu, bireyin nedensiz bir şekilde diğer insanlara karşı aşırı güvensiz ve şüpheci olmasıdır. Bu kişilik bozukluğunun temel özelliği güven problemidir. Paranoid kişilik bozukluğu olan kişiler, başkalarına karşı yeterli sebep olmamasına rağmen, başkalarının tutum ve davranışlarını tehdit olarak algılama eğilimi gösterirler. Başka insanların duygularından, düşüncelerinden ve davranışlarından sürekli şüphe duyarlar. Hatta başkaları için çok normal ve zararsız olan davranışları kendileri için bir tehdit olarak görebilir ve bunu kötü niyetli ve saldırgan olarak yorumlayabilirler. İnsanların kendilerine zarar vermek, yalan söylemek ve kendileri hakkında olumsuz bir görüşe sahip olduklarını düşünürler.
Paranoid kişilik bozukluğu olduğu düşünülen kişilerde onlara söylenen herhangi bir sözü veya yapılan davranışı olumsuz algılayıp aşırı alınganlık gösterirler. Bu nedenle insanlarla sağlıklı ve yakın ilişkiler kuramazlar. Aynı zamanda eleştiriye açık değillerdir, eleştiri karşısında oldukça sert bir tutum gösterebilirler.
Paranoya belirtileri bulunan insanlarda sanrılar haricinde net bir belirti görülmemektedir. Bireyin konuşma tarzı ve sergilediği davranış sanrıları ile uyumludur. Aynı zamanda bireylerde sık sık sanrılarına uygun olarak yoğun duygular oluşmaktadır. Yani bir insanın sanrısı, bütün hayatını bu sanrıya göre düzenler. Sonuç olarak, paranoid kişilik bozukluğu olan kişilerin yanı sıra aileleri ve arkadaşları için sanrılarla mücadele etmesi zor olabilir.
En çok görülen paranoid belirtiler:
1. Eleştiriye karşı aşırı hassasiyet gösterirler.
2. İnsanların yorumlarının altında gizli bir anlam ararlar.
3. İnsanların sözlerini ve davranışlarını kendilerine karşı yapılan bir tehdit olarak algılama eğilimindedirler.
4. İnsanların, kendilerini kullandıklarını ve aşağıladıklarını düşünürler.
5. Hiçbir sebep olmamasına rağmen insanların, kendilerine yalan söylediklerini ve zarar vereceklerini düşünürler.
6. Partnerinden veya arkadaşlarından hiçbir gerekçe yokken şüphelenir onlara güvenmezler.
7. Kin tutar düşmanca duygular beslerler.
8. İnsanlara güvenmedikleri için kendilerinden bahsetmez, sırlarını ve duygularını kimseyle paylaşmazlar.
PARANOİD KİŞİLİK BOZUKLUĞU NASIL BAŞLAR?
Kişilik bozukluklarının temelinde hem genetik nedenler hem de çevresel faktörler önemli rol oynamaktadır. Bu kişilik bozukluğu genellikle çocukluk, ergenlik veya erken yetişkinlik dönemlerinde başlamaktadır. Klinik değerlendirmelere göre paranoid kişilik bozukluğu kadınlara oranla erkeklerde daha fazla görülmektedir.
Çevresel Faktörler:
Temel güven, bireyin erken çocukluk döneminde edindiği çok önemli bir kazanımdır. Çocukluk döneminde ihtiyaç duyduğu sevgi, ilgi, şefkat ve güvenlikten yoksun kalan insan, ileriki yaşamlarında paranoyak özellikler gösterecek ve çevresindekilere güvenmeyecektir. Çünkü birey başkalarına güvenmemeyi öğrenerek büyümüştür. Bu nedenle çocukluk çağı travmaları ve olumsuz çocukluk deneyimleri paranoid kişilik bozukluğuna yol açabilecektir.
Biyolojik Faktörler:
Bulgular sonucu, ailesinde şizofreni öyküsü olan bireylerde paranoid kişilik bozukluğunun daha yaygın olduğu görülmüştür.
PARANOİD KİŞİLİK BOZUKLUĞU OLAN BİRİ İLE YAŞAMAK
Paranoid kişilik bozukluğu olan biriyle anlaşmak ve ortak kararlar almak genellikle çok zordur. Sebebi ise kendisinden başka herkesin o kişiye zarar vereceğini düşünen ve güvensizliklerle dolu bir kişi olmasıdır. Bu nedenle paranoid kişilik bozukluğu olan bireylere açık ve net bir şekilde, yani katı bir şekilde yaklaşılması gerektiği öngörülebilir. Kelimelerin seçilerek ve özenle konuşmasına dikkat edilmesi gerekmektedir. Paranoid Kişilik Bozukluğu olan bir bireye doğru davranılması gereken en net özellikler;
1. Açık ve net konuşun.
2. Hiçbir şeyi gizleme gereksinimi duymayın.
3. Dürüst olun, yalan söylemekten uzaklaşın.
4. Öfke durumunuzu her zaman kontrolünüzün altında tutun.
5. Hastanın düşünceleri saçma olduğu düşünülürse de hastayı ne desteklemeli ne de yargılamalı. Profesyonel bir destek alınmalı.
PARANOİD KİŞİLİK BOZUKLUĞU NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Paranoid kişilik bozukluğu tedavi edilebilir bir bozukluktur. Paranoid kişilik bozukluğunda en etkili tedavi yöntemi psikoterapidir. Zor olan kısım hastanın rahatsız olduğuna ikna olması ve bunu kabullenmesidir. Hastayı fiziki muayene sonucu çıkan semptomları ile hastalığa ikna etmek kullanılan bir yöntemdir. Paranoyak düşünceden etkilenen kişilerin tedavi sırasında bazı sanrılar ve güven sorunları yaşaması normaldir. Bu durum bazen hastanın tedaviyi bırakmasına sebep olabilir. Normal şartlarda paranoid kişilik bozukluğuna sahip bireylere ilaç tedavisi önerilmez.
Böyle hastalarda tercih edilen yöntem psikoterapidir. Kayseri Psikoterapi yoluyla, hastada kaybolan güven duygusunu yeniden kazanmaya çalışılır. Ek olarak, sosyal iletişimi ve benlik saygısını geliştirme amacı güdülür.