Gaslighting terimi George Cukor'un Gaz Lambası filminden gelmektedir; filmde Paula (Ingrid Bergman) ve kocası Gregory'nin (Charles Boyer) hikayesi anlatılmaktadır; Gregory, Paula'ya fark ettirmeden aileye ait bazı mücevherleri ele geçirerek onu deli olduğuna inandırmaya çalışmakta ve bunun için de yaşadıkları evdeki gaz lambasının ışıklarını değiştirmeyi bir strateji olarak kullanmaktadır. Karısı ışığın yoğunluğundaki azalmayı fark ettiği anda, kocası onu her şeyin hayal gücüne bağlı olduğuna inandırarak kendinden ve gerçeklik yargılarından şüphe duymasına ve delirdiğine inanmasına neden olur.
Gaslighting Nedir?
Gaslighting, bir kişinin kendisinden, gerçeklik algısından ve düşüncelerinden şüphe duymasını sağlamak amacıyla uygulanan bir tür psikolojik istismar ve manipülasyon anlamına gelir.
Psikolojik Şiddet ve Gaslighting
Gaslighting, dürtüsel eylemlere veya ifade edilen öfkeye dayanmayan bir psikolojik şiddet biçimi olarak kabul edilir; daha ziyade, mağduru psikolojik ve fiziksel bir bağımlılık konumuna yerleştirmek amacıyla istismarcı tarafından yapılan ve mağdura gerçekmiş gibi sunulan yanlış iddialar ve bulgularla karakterize edilen sinsi, dolambaçlı ve gizli bir şiddet biçimini temsil eder.
Bu durumda psikolojik şiddet, istismarcı tarafından mağdurun özerkliğini, karar verme ve değerlendirme yetilerini zayıflatmak ve mağdur üzerinde tam kontrol sağlamak amacıyla uygulanır.
Gaslighting Bir Suç Mudur?
Gaslighting bir psikolojik şiddet biçimi olarak kabul edilse de, Türkiye'de başlı başına bir suç olarak tanımlanmamakta veya Ceza Kanunu'nda açıkça öngörülen bir suç olarak kabul edilmemektedir. Ancak, psikolojik istismarla karşı karşıya kalındığında, aşağıdaki gibi farklı suç türlerini tanımak mümkündür:
Aslında, Yargıtay kötü muamele suçunun var olduğunu savunmaktadır:
Bu nedenle, gaslighting'den zarar gören mağdurun gerekli yardımı alabilmesi için istismarcıyı ihbar etmesi önemlidir.
Gaslighting Nasıl Fark Edilir?
Gaslighter, diğer kişiyi kontrol etmek ve bastırmak için manipülatif stratejiler ve davranışlar kullanır. Gaslighting'i tanımak için bazı örneklere bir göz atalım:
Gaslighting Manipülatif Kişilik Örnekleri
Daha önce de gördüğümüz gibi, psikolojide gaslighting, gaslighter'ın kontrol etmeye ve değiştirmeye çalıştığı manipülatif davranış olarak nitelendirilir:
Literatürdeki bir dizi çalışma, böyle bir ilişkiye dahil olan aktörlerin nasıl belirli kişilik özellikleri sergileme eğiliminde olduklarını vurgulamıştır. Örneğin narsisistik gaslighting durumunda, farklı istismarcı davranış türleri de vurgulanmıştır:
Narsisistik kişilik özellikleriyle ilişkili olmasının yanı sıra, gaslighting antisosyal davranışlarla (sosyopati) da ilişkilidir, dolayısıyla kişiliğin işlevsiz yönlerinin bir ifadesidir. Spesifik olarak, üç kişilik alanı söz konusu olacaktır:
Gaslighting Teknikleri
Gaslighting giderek artan bir şekilde mevcut ve farklı kişilerarası ilişki türlerinde zihinsel manipülasyon stratejilerini tanımlamak için kullanılıyor. Bunlar arasında şunları sayabiliriz:
Aile İçinde Gaslighting
Aile içinde, aşırı korumacı veya otoriter bir ebeveyn ile çocuk arasında gelişen ilişkide bir gaslighting örneği bulunabilir. Gaz veren ebeveyn genellikle narsisistik bir ebeveyndir ve buna dayalı bir ilişkisel mod benimser:
Çoğu zaman bu durum aile içinde bilinçsiz bir gaz verme şeklinde de olabilir. Bu gibi durumlarda, çocuğun korku veya suçluluk temelinde ebeveyne tabi olarak yaşadığı ilişkisel dinamikler yaratılır.
Suçluluk iması, aslında, genellikle çocukları üzerinde kontrol manyaklığı yaşayan ebeveynler tarafından gaslighting'de gözlemlenen ana araçlardan biridir.
Örneğin, çocuk şu durumlarda anne tarafından gaslightingnın kurbanı olabilir:
Buna bağlı olarak, gaslighter ebeveynlerin çocukları düşük özgüven ve muhakeme, belirli bir derecede güvensizlik ve düşük öz saygı geliştirebilir.
İş Yerinde Gaslighting
Bir çalışma ilişkisi içinde gaz veren bir kişilik de mevcut olabilir.
Bu durumda, istismarcı eşit bir iş arkadaşı ya da unvan veya sorumluluk bakımından daha üstün bir kişi olabilir. Dolayısıyla iş yerinde gaslighting uygulaması, mobbing kapsamına giren bir psikolojik şiddet biçimidir.
Gaslighter'ın amacı her zaman mağdurun güvenliğini sarsmak, ona boyun eğdirmek ve kendi fikirlerini ifade etmesini engellemektir, böylece mağdur herhangi bir mesleki refah yaşayamaz ve istismarcısına 'bağımlı' hale gelir.
Çiftlerde Gaslighting
İlişkilerde gaslighting her iki tarafça da gerçekleştirilebilir; ilişkilerdeki narsist partnerlerden biri olabilir. Aşkta gaslighting'in bir örneği aldatmadır: evlilik dışı bir ilişkiye dahil olan partner, dikkati yaptıklarından başka yöne çekmek ve diğerini kontrol etmek için toplumsal cinsiyet kalıplarına başvurur ve onun algılarından şüphe duymasına neden olur.
Psikolojik şiddet döngüsü, gaslighter'ın partnerinin güvenliğini yok etme noktasına kadar sorgulamasına yol açar ve bunu aşağıdaki gibi belirli ifadelere başvurarak yapar:
Toksik ilişkiler yaratan, duygusal olarak incitme eğiliminde olan, partnerin kendinden şüphe etmesine neden olan veya onu alenen küçük düşüren ve bir çift krizini tetikleyen değersizleştirme mesajlarıyla karşı karşıyayız.
Gaslighting'den Nasıl Çıkılır?
İlişkinin başlangıcında, türü ne olursa olsun, gaslighting mağduru, partnerinin tepkilerinin ne olabileceğini tahmin edebilen istismarcısından aldığı iltifatlarla pekiştirildiğini ve takdir edildiğini hisseder.
Daha sonra, 'pastoral' olarak tanımlanabilecek bir dönemin ardından, iletişimin bozulduğu bir aşama gerçekleşir. İlişkinin bu noktasında, mağdur artık istismarcısını anlayamaz ve kavrayamaz hale gelir; öyle ki, konuşmalar dönüşümlü sessizlikler ve keskin, istikrarsızlaştırıcı yorumlarla karakterize edilir.
Gaslighting mağdurlarının davranışları, zihinsel yönelim bozukluğu ve kafa karışıklığı durumları gösterir; bu da kendilerini savunmaya yönelik bir davranışa neden olur; dinleme ve diyalog yoluyla gaslighting uygulayanın davranışının değişeceği umuduyla, diğeriyle yüzleşmeye ve söylediklerinin gerçekle uyuşmadığına ikna etmeye çalışır.
Anahtar Kelimeler: Kayseri Gaslighting | Gaslighting Ne Demek? | Kayseri Psikoterapi | Gaslighting Nedir?