Gaslighting Nedir?

Gaslighting terimi George Cukor'un Gaz Lambası filminden gelmektedir; filmde Paula (Ingrid Bergman) ve kocası Gregory'nin (Charles Boyer) hikayesi anlatılmaktadır; Gregory, Paula'ya fark ettirmeden aileye ait bazı mücevherleri ele geçirerek onu deli olduğuna inandırmaya çalışmakta ve bunun için de yaşadıkları evdeki gaz lambasının ışıklarını değiştirmeyi bir strateji olarak kullanmaktadır. Karısı ışığın yoğunluğundaki azalmayı fark ettiği anda, kocası onu her şeyin hayal gücüne bağlı olduğuna inandırarak kendinden ve gerçeklik yargılarından şüphe duymasına ve delirdiğine inanmasına neden olur.

Gaslighting Nedir?

Gaslighting, bir kişinin kendisinden, gerçeklik algısından ve düşüncelerinden şüphe duymasını sağlamak amacıyla uygulanan bir tür psikolojik istismar ve manipülasyon anlamına gelir.

 

Psikolojik Şiddet ve Gaslighting

Gaslighting, dürtüsel eylemlere veya ifade edilen öfkeye dayanmayan bir psikolojik şiddet biçimi olarak kabul edilir; daha ziyade, mağduru psikolojik ve fiziksel bir bağımlılık konumuna yerleştirmek amacıyla istismarcı tarafından yapılan ve mağdura gerçekmiş gibi sunulan yanlış iddialar ve bulgularla karakterize edilen sinsi, dolambaçlı ve gizli bir şiddet biçimini temsil eder.

Bu durumda psikolojik şiddet, istismarcı tarafından mağdurun özerkliğini, karar verme ve değerlendirme yetilerini zayıflatmak ve mağdur üzerinde tam kontrol sağlamak amacıyla uygulanır.

 

Gaslighting Bir Suç Mudur?

Gaslighting bir psikolojik şiddet biçimi olarak kabul edilse de, Türkiye'de başlı başına bir suç olarak tanımlanmamakta veya Ceza Kanunu'nda açıkça öngörülen bir suç olarak kabul edilmemektedir. Ancak, psikolojik istismarla karşı karşıya kalındığında, aşağıdaki gibi farklı suç türlerini tanımak mümkündür:

• Kötü muamele
• Aile bakım yükümlülüklerinin ihlali
• Tehdit edici
• Takip

Aslında, Yargıtay kötü muamele suçunun var olduğunu savunmaktadır:

• Dayak, yaralama veya tehdit ile
• Aşağılama, hor görme ve psikolojik acıya yol açan hakaret eylemleri.

Bu nedenle, gaslighting'den zarar gören mağdurun gerekli yardımı alabilmesi için istismarcıyı ihbar etmesi önemlidir.

 

Gaslighting Nasıl Fark Edilir?

Gaslighter, diğer kişiyi kontrol etmek ve bastırmak için manipülatif stratejiler ve davranışlar kullanır. Gaslighting'i tanımak için bazı örneklere bir göz atalım:

• Değersizleştirme: Gaslighter, kurbanı manipüle etmek için başlangıçta ince bir ironi kullanır, daha sonra diğer kişiyi açıkça eleştirmeye ve itibarsızlaştırmaya devam ederek öz saygısını zayıflatır. Diğerinin ahlakı, zekası ve dürüstlüğü hakkında şüpheler uyandırır, mağdurun duygusal referans noktalarını vurarak onu giderek yalnızlığa sürükler.
• Koşullandırma: gaz veren kişi, mağdur ne zaman yıkılmanın eşiğinde görünse ya da isteklerini yerine getirdiğinde olumlu pekiştireçler (sevgi sözcükleri, övgü, baş sallama gibi) kullanır ve böylece gerçek bir duygusal manipülasyon gerçekleştirir.
• İnkar: duygusal manipülatör, mağdurun kötü bir hafızası olduğunu veya söylediklerinin hayal gücünün bir ürünü olduğunu iddia ederek gerçekliği inkar edebilir.
• Gasp: gaslighter, mağdur kendini köşeye sıkışmış hissettiğinde ona saldırır, dikkat odağını tartışmanın başlangıç noktasından farklı konulara kaydırır, böylece mağduru yeni suçlamalara karşı kendini savunmak zorunda bırakır. Paradoksal olarak, bu şekilde mağdur işlemediği bir suç için kendini haklı çıkarmış olur.
• Manipülatif sessizlik: Gaslighter tercih ettiği strateji olarak sessizliği kullanır, bu da yerine getirilmemiş istek ve taleplere dayanarak mağduru kabul etmemekten oluşur. Tacizci, bu stratejiyi bir cezalandırma yöntemi olarak kullanarak her türlü iletişimi reddeder. Mağdur, ilişkinin bozulmasına neden olduğu için tüm suçu üstlenme eğiliminde olacak ve bu nedenle davranışları için özür dileme eğiliminde olacak ve bir kez daha failine boyun eğecektir.

 

Gaslighting Manipülatif Kişilik Örnekleri

Daha önce de gördüğümüz gibi, psikolojide gaslighting, gaslighter'ın kontrol etmeye ve değiştirmeye çalıştığı manipülatif davranış olarak nitelendirilir:

• Duyumlar
• Algılar
• Düşünceler
• davranış
• Kişinin duyguları.

Literatürdeki bir dizi çalışma, böyle bir ilişkiye dahil olan aktörlerin nasıl belirli kişilik özellikleri sergileme eğiliminde olduklarını vurgulamıştır. Örneğin narsisistik gaslighting durumunda, farklı istismarcı davranış türleri de vurgulanmıştır:

• Kişiyi pohpohlayarak kontrol eden 'cazibeli' gaslighter
• 'iyi adam' gaz vericisi: diğer kişiye sahte bir ilgi göstererek olumlu bir benlik imajını sürdürmeye çalışan, aslında kendi ihtiyaçlarını karşılayan narsisistik gizli kişi buna bir örnektir
• Eleştirel ve aşağılayıcı görünen, mağdurda umutsuzluk ve çaresizlik duyguları uyandıran 'korkutucu' gaz vericidir.

Narsisistik kişilik özellikleriyle ilişkili olmasının yanı sıra, gaslighting antisosyal davranışlarla (sosyopati) da ilişkilidir, dolayısıyla kişiliğin işlevsiz yönlerinin bir ifadesidir. Spesifik olarak, üç kişilik alanı söz konusu olacaktır:

• Kopukluk, yani empati eksikliği ve kendini yakın kişilerarası ilişkilere dahil edememe
• Disinhibisyon, yani borderline kişilik bozukluğunda olduğu gibi dürtüsellik ve duyguları yönetmekte zorlanmaya neden olan düşük duygusal zeka
• Antagonizm, yani başkalarını eleştirme ve itibarsızlaştırma eğilimi.

 

Gaslighting Teknikleri

Gaslighting giderek artan bir şekilde mevcut ve farklı kişilerarası ilişki türlerinde zihinsel manipülasyon stratejilerini tanımlamak için kullanılıyor. Bunlar arasında şunları sayabiliriz:

• Aile ilişkileri
• İş ilişkileri
• Çift ilişkileri.

 

Aile İçinde Gaslighting

Aile içinde, aşırı korumacı veya otoriter bir ebeveyn ile çocuk arasında gelişen ilişkide bir gaslighting örneği bulunabilir. Gaz veren ebeveyn genellikle narsisistik bir ebeveyndir ve buna dayalı bir ilişkisel mod benimser:

• Aşırı koruma duygusu
• Suçluluk duygusu
• Sorumsuzluk.

Çoğu zaman bu durum aile içinde bilinçsiz bir gaz verme şeklinde de olabilir. Bu gibi durumlarda, çocuğun korku veya suçluluk temelinde ebeveyne tabi olarak yaşadığı ilişkisel dinamikler yaratılır.

Suçluluk iması, aslında, genellikle çocukları üzerinde kontrol manyaklığı yaşayan ebeveynler tarafından gaslighting'de gözlemlenen ana araçlardan biridir.

Örneğin, çocuk şu durumlarda anne tarafından gaslightingnın kurbanı olabilir:

• Ebeveynlik ilişkisinin sona ermesinden sorumlu tutuluyor.
• Ebeveyn onun yeteneklerini küçümsediğinde veya ilgi alanlarını aşağıladığında.

Buna bağlı olarak, gaslighter ebeveynlerin çocukları düşük özgüven ve muhakeme, belirli bir derecede güvensizlik ve düşük öz saygı geliştirebilir.

 

İş Yerinde Gaslighting

Bir çalışma ilişkisi içinde gaz veren bir kişilik de mevcut olabilir.

Bu durumda, istismarcı eşit bir iş arkadaşı ya da unvan veya sorumluluk bakımından daha üstün bir kişi olabilir. Dolayısıyla iş yerinde gaslighting uygulaması, mobbing kapsamına giren bir psikolojik şiddet biçimidir.

Gaslighter'ın amacı her zaman mağdurun güvenliğini sarsmak, ona boyun eğdirmek ve kendi fikirlerini ifade etmesini engellemektir, böylece mağdur herhangi bir mesleki refah yaşayamaz ve istismarcısına 'bağımlı' hale gelir.

 

Çiftlerde Gaslighting

İlişkilerde gaslighting her iki tarafça da gerçekleştirilebilir; ilişkilerdeki narsist partnerlerden biri olabilir. Aşkta gaslighting'in bir örneği aldatmadır: evlilik dışı bir ilişkiye dahil olan partner, dikkati yaptıklarından başka yöne çekmek ve diğerini kontrol etmek için toplumsal cinsiyet kalıplarına başvurur ve onun algılarından şüphe duymasına neden olur.

Psikolojik şiddet döngüsü, gaslighter'ın partnerinin güvenliğini yok etme noktasına kadar sorgulamasına yol açar ve bunu aşağıdaki gibi belirli ifadelere başvurarak yapar:

• "Her zaman her şeyi yanlış anlıyorsunuz, hiçbir şeyi doğru anlamıyorsunuz".
• "Nasıl hatırlamazsın, bana öyle söylemiştin!".

Toksik ilişkiler yaratan, duygusal olarak incitme eğiliminde olan, partnerin kendinden şüphe etmesine neden olan veya onu alenen küçük düşüren ve bir çift krizini tetikleyen değersizleştirme mesajlarıyla karşı karşıyayız.

 

Gaslighting'den Nasıl Çıkılır?

İlişkinin başlangıcında, türü ne olursa olsun, gaslighting mağduru, partnerinin tepkilerinin ne olabileceğini tahmin edebilen istismarcısından aldığı iltifatlarla pekiştirildiğini ve takdir edildiğini hisseder.

Daha sonra, 'pastoral' olarak tanımlanabilecek bir dönemin ardından, iletişimin bozulduğu bir aşama gerçekleşir. İlişkinin bu noktasında, mağdur artık istismarcısını anlayamaz ve kavrayamaz hale gelir; öyle ki, konuşmalar dönüşümlü sessizlikler ve keskin, istikrarsızlaştırıcı yorumlarla karakterize edilir.

Gaslighting mağdurlarının davranışları, zihinsel yönelim bozukluğu ve kafa karışıklığı durumları gösterir; bu da kendilerini savunmaya yönelik bir davranışa neden olur; dinleme ve diyalog yoluyla gaslighting uygulayanın davranışının değişeceği umuduyla, diğeriyle yüzleşmeye ve söylediklerinin gerçekle uyuşmadığına ikna etmeye çalışır.

 

Anahtar Kelimeler: Kayseri Gaslighting  | Gaslighting Ne Demek? | Kayseri Psikodanışmanlığı | Gaslighting Nedir?